شرط کنترل نقدینگی با عملیات بازار باز بانکی

کامران ندری با اشاره با افزایش نرخ رشد نقدینگی نسبت به سال گذشته، اظهار کرد: نرخ رشد نقدینگی نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته افزایش بیشتری را نشان می‌دهد که دلیل آن به احتمال زیاد، افزایش بدهی‌های دولت به بانک مرکزی است و با توجه به اینکه درآمدهای ارزی ما کاهش پیدا کرده نمی‌دانم تا چه اندازه می‌شود افزایش نرخ رشد نقدینگی را به نسبت خرید ارز نسبت داد.

وی ادامه داد: اگر دلیل این موضوع افزایش دارایی ارزی بانک مرکزی باشد، ساده‌تر این مشکل حل می‌شود. به این صورت که بانک مرکزی می‌تواند با فروش دارایی ارزی این حجم پولی را که در اقتصاد بوجود آمده را کم کند. این امکان باید برای بانک مرکزی وجود داشته باشد تا در سه ماهه پایانی سال با انجام عملیات استریلیزه کردن حجم نقدینگی را حداقل به اندازه‌ای که در سال‌های قبل بوده کاهش دهد، وگرنه این حجم بالای نقدینگی آثار تورمی بیشتری نسبت به سال‌های گذشته خواهد داشت.

ندری افزود: اگر بدهی دولت به بانک مرکزی افزایش پیدا کرده باشد، کاری سختی است به این دلیل که برای خنثی کردن افزایش نقدینگی باید دولت بدهی‌هایش را به بانک مرکزی پس بدهد که این دشوار است و شدنی نیست. اگر طبق گفته رئیس کل بانک این افزایش نرخ رشد نقدینگی به دلیل دارایی ارزی بانک مرکزی باشد مشکل قابل حل است و بانک مرکزی می‌تواند با فروش ارز هم نرخ ارز را پایین آورد و هم اینکه بخشی از نقدینگی را از بین ببرد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه اگر این افزایش نقدینگی محو نشود، آثار تورمی آن اجتناب‌ناپذیر است، گفت: کنترل نقدینگی در اختیار بانک مرکزی است و اگر آن مستقل باشد یعنی بتواند مستقل از مشکلات و گرفتارهایی که دولت همچون کسری بودجه با آن مواجه است، تمرکز و هدف خود را بر کنترل تورم و ثبات قیمت‌ها بگذارد، این نقدینگی قابل حل است. اگر بانک مرکزی تابع اهداف سیاسی‌ – اجتماعی دولت باشد و دولت برای اینکه فشارهای سیاسی اجتماعی را از دوش خود بردارد؛ از منابع بانک مرکزی استفاده کند، کنترل تورم و ثبات قیمت در اقتصاد خیلی سخت و دست نیافتی می‌شود.

وی با بیان اینکه برای حل مشکل نقدینگی باید بانک مرکزی مستقل ایجاد شود، خاطر نشان کرد: با ترزیق پول نمی‌شود مشکل رشد اقتصادی را حل کرد، چراکه تزریق پول در اقتصاد صرفا آثار تورمی دارد و تجربیات کشورهای دیگر نشان می‌دهد که کسانی که برای دست یافتن به رشد و توسعه اقتصادی و توانایی‌های سیاسی نظامی به تزریق بیش از حد پول روی آورده‌اند جز اینکه ایجاد یک اقتصاد کوچک‌تر، درآمد ناعادلانه و تورم بالاتر هیچ دستاوردی را بدست نیاورده‌اند.

ندری درباره نقش عملیات بازار باز بانکی در کنترل نقدینگی، اظهار کرد: اولین الزام برای اجرایی شدن عملیات بازار باز بانکی استقلال بانک مرکزی از تصمیات سیاسی که در کشور گرفته می‌شود و توجه به اینکه با استفاده از قدرت خلق پول و اعتبار نمی‌شود اهداف سیاسی‌ – اقتصادی به ویژه  رشد و توسعه را تامین کرد.

وی در پایان با بیان اینکه گرچه چارچوب سیاستگذاری بازار باز بانکی یک قدم مثبت است اما در کوتاه مدت با توجه به مشکلات ساختاری که وجود دارد، نمی‌شود خیلی روی این عملیات حساب کرد، تاکید کرد: کارکرد این عملیات در کوتاه مدت و میان مدت تا زمانی که اصلاحات ساختاری در نظام پولی و بانکی اتفاق نیفتد بسیار محدود است.

نظام پولی و بانکی به دلیل نقش تعیین کننده در سیاست‌های پولی و اعتباری و به عنوان یک قدرت اقتصادی مهم در اختیار دولت می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب و هماهنگ با اهداف کلان اقتصادی و بکار بردن ابزارهای کنترل، نقدینگی را به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی هدایت کند و با افزایش ثبات اقتصادی زمینه را برای شکل‌گیری سرمایه‌گذاری، اشتغال، تولید و… فراهم آورد.

از آنجاکه طبق جدیدترین اطلاعات منتشر شده از بانک مرکزی، حجم نقدینگی در آذر امسال معادل  ۲۲ هزار و ۶۲۳ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل، ۲۸.۲ درصد افزایش داشته است.

همچنین، حجم پول در این دوره معادل ۳۶۳ هزار و ۴.۸ میلیارد ریال بوده که ۴۸.۶ درصد نسبت به آذر پارسال افزایش داشته و حجم شبه پول نیز با ۲۴.۹ درصد رشد، معادل ۱۸۹ هزار و ۸۸.۳ میلیارد ریال است.

علاوه بر این، اخیرا رئیس کل بانک مرکزی درباره رشد نقدینگی توضیحاتی ارائه کرده است که طبق گفته این مقام مسئول، آخرین آمار به صورت غیر رسمی نشان دهنده ۲۸ درصد رشد نقدینگی بوده و معادل ۲۵ درصد هم نسبت به میانگین ۵۰ سال گذشته، رشد داشته است.

همتی گفته که این رشد خوب نیست و تلاش می‌کنیم آن را کنترل کنیم. البته سه درصدی که امسال نسبت به میانگین بیشتر شده نشان دهنده این است که ذخایر ارزی خالص ما افزایش یافته است؛ چراکه بانک مرکزی چند میلیارد دلار ارز برای رشد ذخایر خریداری کرده که این موضوع باعث شده رشد نقدینگی از میانگین ۵۰ ساله بیشتر شود.

البته رئیس کل بانک مرکزی معتقد است که ۲۸ درصد رشد نقدینگی، رکورد نقدینگی نیست، زیرا در طول سال‌های گذشته رشد نقدینگی  از این میزان هم بیشتر بوده است.