مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون تصویب پیشنهاد بازنگری در نگرش و روش تهیه طرح جامع شهر
شماره۷۱۹۶۹/۳۰۰ ۱۴۰۰/۶/۱۶
اداره کل دفتر طرح‌ریزی شهری و طرح های توسعه و عمران
ادارات کل راه و شهرسازی استان ها
با توجه به گذشت بیش از سه دهه از آخرین شرح خدمات مصوب و ابلاغ شده رسمی برای تهیه طرح های توسعه و عمران ( جامع ) شهر و بروز و ظهور مسائل و موضوعات جدید در نظام شهرنشینی و شهرسازی کشور از یک سو، و شکل گیری رویکردهای جدید در متون و حوزه های تخصصی برنامه ریزی توسعه شهری؛ بازنگری در روش و محتوای طرح های جامع شهری به ضرورتی محتوم برای نیل به طرح های اثربخش تر در هدایت و تنظیم فرآیند توسعه فضایی ـ کالبدی شهرها تبدیل شده است. در پاسخ به این ضرورت؛ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۱۴۰۰/۰۵/۰۴ پیرو مصوبه ۱۳۹۹/۴/۲ در خصوص بررسی مطالعات “بازنگری در روش و نگرش تهیه برنامه جامع توسعه شهر” مبنی بر تایید چهارچوب و کلیات گزارش و ارجاع موضوع برای بررسی و هماهنگی های بیشتر به کمیته فنی مشترک ۱ و ۵ و اعلام نتیجه به شورای عالی برای اتحاذ تصمیم نهایی، ضمن استماع گزارش جدید و نیز صورتجلسه کمیته فنی مشترک ۱ و ۵ مورخ ۱۳۹۹/۰۶/۰۵ و ۱۳۹۹/۰۵/۲۹ به بحث در مورد موضوع پرداخته و پس از اعلام نظرات اعضا؛ ضمن تایید صورتجلسه کمیته فنی، “پیشنهاد بازنگری در روش و نگرش تهیه طرح های جامع شهری” را تصویب و مقرر کرد این گزارش و چهارچوب شرح خدمات آن به مراجع ذیربط ابلاغ و مبنای تهیه طرح جامع برای تمام شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰ هزار نفر کشور قرار گیرد. نحوه تسری این مصوبه به سایر شهرها پس از اخذ بازخوردهای لازم متعاقبا در شورای عالی مطرح و تصویب خواهد شد.
اصول و الزامات اجرایی تحقق این مصوبه به شرح زیر مورد تاکید شورای عالی بوده و معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران نسبت به اتخاذ تمهیدات لازم برای پیگیری، هماهنگی و اقدامات مرتبط برای تحقق شایسته آن اقدام خواهد کرد.
۱ـ با توجه به مستندات و الزامات قانونی موجود، تثبیت عنوان “طرح جامع شهر” به مثابه سند قانونی هدایت و کنترل توسعه فضایی شهرها با رعایت قاعده “یک شهر ـ یک طرح و برنامه” ضروری است. طرح تفصیلی و طرح های موضعی و موضوعی نیز در همین چهارچوب و به عنوان اسناد تکمیلی طرح جامع محسوب می شوند. معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی طی مدت شش ماه نسبت به تدوین و ابلاغ شیوه‌نامه ،فرآیندها و شرح خدمات مرتبط اقدام خواهد کرد. رعایت احکام و اسناد طرح جامع مصوب در تمام برنامه ها، طرح ها و پروژه هایی که توسط دستگاه های اجرایی مرتبط در چهارچوب تحقق مأموریت‌ها و وظایف قانونی شان تهیه می شوند الزامی است.
۲ـ «چهارچوب شرح خدمات» پیشنهادی که نمایانگر ساختار و رئوس مطالعات و بررسی های لازم برای تهیه طرح جامع توسعه شهر است، بایستی با رعایت اصول “مسئله‌محوری، زمینه‌گرایی، مشارکتی بودن و اتکا بر ظرفیت ها و منابع هر شهر” توسط مشاور ذیصلاح منتخب همان شهر و با تایید اداره کل راه و شهرسازی استان مربوطه با شیوه مشارکتی تکمیل و تدقیق شده و مبنای تهیه، بررسی و تصویب طرح جامع شهر قرار گیرد. اجتناب از مطالعات تکراری و غیر ضروری در عین تمرکز بر حل مسائل و بهره گیری از ظرفیت های توسعه ای ویژه هر شهر (از جمله مسکن، اسکان غیررسمی، عوامل و آلاینده های زیست محیطی، پدافند غیرعامل، بحران ها و مخاطرات طبیعی، تقویت بنیان های تولیدی و اقتصادی توسعه شهر) در تدوین شرح خدمات مذکور مورد تاکید است. تمهیدات فنی، قراردادی و مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور فراهم خواهد شد.
۳ـ لزوم تداوم حضور، مسئولیت و پاسخگویی فنی موثر مهندس مشاور مسئول تهیه طرح جامع و تفصیلی تا پایان افق قانونی طرح با رعایت الزامات مرتبط با مدیریت تعارض منافع مورد تاکید شورای عالی است. مهندس مشاور موظف به پاسخگویی در خصوص تقاضاهای اصلاح و تغییر در طرح و اعلام نظرات مشورتی مرتبط با طرح خواهد بود. تمهیدات فنی، قراردادی و مالی لازم برای تحقق این امر توسط معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور طی مدت شش ماه فراهم خواهد شد.
۴ـ با توجه به مشکلات و نارسایی های قانونی، مدیریتی و نهادی ناشی از عدم تصویب و استقرار نظام مدیریت یکپارچه شهری و آثار آن بر تهیه، تصویب و اجرای موفق طرح جامع شهر، ضروری است موضوع مدیریت یکپارچه شهری با اتکا به نتایج پژوهشی قابل اتکای موجود با همکاری موثر وزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی، شورای عالی استان ها و معاونت حقوقی ریاست جمهوری پیگیری و ظرف مدت شش ماه برای تصویب به هیئت محترم دولت ارائه شود.
۵ ـ به منظور دستیابی به طرح جامع مورد انتظار و تحقق تغییرات پیشنهادی، «فرایندهای اداری ـ اجرایی و الزامات قانونی و نهادی تغییرات عنوان‌شده»، توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تنظیم و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
۶ ـ توانمندسازی و ظرفیت سازی عاملان تغییر در طرح جامع شهر از جمله نهادها، عناصر و کارشناسان کارفرمایی، اجرایی و نظارتی و همچنین مهندسان مشاور جزء پیش‌شرط‌های اصلی تحقق طرح مورد انتظار است. از این‌رو به جهت تقویت ظرفیت راهبری و اجرایی نیروهای انسانی در سطوح کارفرمایی برای تهیه، اجرا و نظارت و همچنین تعیین ضمانت اجرایی برنامه مورد انتظار مقرر می شود ضمن طراحی و اجرای کارگاه‌های آموزشی و توجیهی لازم در خصوص نگرش و روش جدید؛ شاخص ها و معیارهای ارزیابی تشخیص صلاحیت حرفه‌ای و علمی تمام عاملان برنامه (راهبران، مهندسان مشاور، مجریان و ناظران برنامه) به منظور اخذ گواهی تعیین صلاحیت نیروی انسانی متخصص برای ورود به عرصه تهیه، بررسی، تصویب و اجرای برنامه جامع با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه شود.
۷ـ با توجه به اهمیت مشارکتی بودن طرح و ایفای نقش موثر ذینفعان در طرح جامع توسعه شهر، مقرر می شود معاونت شهرسازی و معماری با همکاری نهادهای دانشگاهی و حرفه ای نسبت به طراحی و برگزاری کارگاه های برنامه ریزی و تصمیم گیری مشارکتی در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی و برای تمام ذینفعان و نهادهای ذیربط اقدام نماید.
۸ ـ «دستورالعمل رویه های مشارکت در تهیه، بررسی، تصویب، اجرا و نظارت طرح» با رعایت آیین‌نامه اجرایی ماده ۵۴ آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور توسط معاونت شهرسازی و معماری طی مدت شش ماه تدوین و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
۹ـ «دستورالعمل ایجاد بانک اطلاعاتی زمین مرجع یکپارچه، به‌روز و مستمر» به منظور انتقال فرایند برنامه‌ریزی به عرصه عمومی و افزایش شفافیت، اطلاع‌رسانی و مشارکت توسط معاونت شهرسازی و معماری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه و به نهادهای مجری و نظارتی ابلاغ شود.
۱۰ـ دقت، اثربخشی و چابکی طرح های جامع در پاسخگویی به نیازها و ضرورت های توسعه شهری مورد تاکید شورای عالی است. در همین چهارچوب؛ فرایند تهیه، بررسی، تصویب، ابلاغ، اجرا و نظارت بر طرح جامع شهری و وظایف هر یک از عاملان برنامه (راهبران، مهندسان مشاور، مجریان و ناظران برنامه) در هر مرحله از این فرایند طی مدت شش ماه توسط معاونت شهرسازی و معماری به صورت شفاف و گام به گام با در نظر گرفتن زمان های مشخص و منطقی برای طی هر مقطع در فرایند مذکور، تهیه و ابلاغ خواهد شد (به گونه ای که حداکثر زمان تهیه، بررسی و تصویب و ابلاغ طرح بیش از ۱۸ ماه نباشد). همچنین به منظور افزایش پایبندی عاملان به این فرایند، «دستورالعمل شیوه های تقویت مسئولیت حقوقی مهندسان مشاور، کارفرمایان، مجریان و ناظران برنامه» با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و با همکاری سازمان برنامه و بودجه و جامعه مهندسان مشاور ایران تهیه و تنظیم شده و جهت تصویب به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود.
۱۱ـ نحوه تنظیم و تصویب دستورالعمل های مربوط به اعضا، وظایف، نحوه تشکیل شورای راهبری و آیین‌نامه داخلی شورا، توسط معاونت شهرسازی و معماری تنظیم و ابلاغ خواهد شد.
۱۲ـ نحوه محاسبه و تأمین حق‌الزحمه، انتخاب و انعقاد قرارداد با مهندسان مشاور در چهارچوب شرح خدمات پیشنهادی با همکاری و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور حداکثر ظرف شش ماه آینده تدوین و ابلاغ شود.
سند راهنما و چهارچوب شرح خدمات نگرش و روش نوین، پیوست و جزء لاینفک این مصوبه بوده و برای اجرا ابلاغ می شود. هرگونه اصلاح و تغییر لازم در این مصوبه و سند راهنمای پیوست آن با پیشنهاد معاونت شهرسازی و معماری و تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ممکن خواهد بود.
معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ـ فرزانه صادق مالواجرد